Những điều cần biết về bệnh hen phế quản (suyễn)

Hen phế quản là một bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp, gây ra tình trạng khó thở và ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày của người bệnh. Các triệu chứng bao gồm khó thở, tức ngực, ho, thở khò khè thường xảy ra vào ban đêm và sáng sớm. Dù là bệnh nghiêm trọng liên quan đến hô hấp nhưng hen phế quản vẫn có thể được điều trị và kiểm soát hiệu quả.

Hen phế quản (suyễn) là gì?

Hen phế quản hay còn gọi là suyễn là một bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp. Khi đường thở bị viêm, nó trở nên sưng phù và dễ bị co thắt khi gặp chất kích thích (dị nguyên-chất gây ra tình trạng dị ứng) làm cho người bệnh xuất hiện các triệu chứng như khò khè, khó thở, nặng ngực và ho. Tuỳ vào mức độ kích thích và cơ địa của từng người mà cơn hen phế quản biểu hiện các mức độ nặng nhẹ khác nhau.

Người bệnh cần biết rằng cho đến nay chưa có phương pháp nào chữa trị dứt điểm bệnh hen phế quản nhưng điều trị đúng giúp kiểm soát bệnh tiến triển và hạn chế tối đa tác dụng phụ do điều trị gây ra.

Hen suyễn là bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp

Hen phế quản là bệnh nghiêm trọng nhưng không lây, khá phổ biến ở cả trẻ em và người lớn. Theo số liệu từ WHO, trong năm 2019 bệnh này ảnh hưởng đến khoảng 262 triệu người trên toàn cầu và đã gây ra 455.000 ca tử vong.

Khi hen suyễn trở nặng, nó có thể đe dọa tính mạng do không khí không thể lưu thông vào hoặc ra khỏi phổi, dẫn đến thiếu oxy toàn thân. Dù là bệnh lý nghiêm trọng, nhưng người bệnh có thể sống bình thường nếu tuân thủ sử dụng thuốc kiểm soát triệu chứng và tránh các yếu tố gây cơn hen. Hen suyễn đôi khi có thể bị nhầm lẫn với các bệnh khác như COPD, giãn phế quản hoặc viêm phế quản co thắt.

Nguyên nhân gây bệnh hen phế quản

Nguyên nhân gây hen phế quản được phân thành hai nhóm chính: tác nhân dị ứng và tác nhân không dị ứng.

Tác nhân dị ứng là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến hen phế quản:

• Dị nguyên đường hô hấp: Bao gồm bụi nhà, phấn hoa, nấm mốc, lông thú cưng, khói thuốc lá và côn trùng sống trong chăn nệm. Ngoài ra, còn có các chất độc hại từ công nghiệp như bụi kim loại, khói xăng dầu và hơi sơn.
• Dị nguyên thực phẩm: Một số loại thực phẩm như hải sản (tôm, cua, cá, sò), trứng, thịt gà và lạc có thể gây phản ứng dị ứng.
• Thuốc: Một số loại thuốc như aspirin và penicillin cũng có thể kích thích cơn hen.
• Tác nhân nhiễm khuẩn: Các bệnh lý nhiễm khuẩn đường hô hấp trên như viêm mũi, viêm xoang, viêm họng và viêm amidan có thể gây ra cơn hen ở những người có cơ địa dị ứng.

Tác nhân không dị ứng:

• Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc hen phế quản, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn.
• Yếu tố tâm lý: Tình trạng lo âu, căng thẳng hoặc sang chấn tâm lý cũng có thể làm trầm trọng thêm bệnh.
• Rối loạn tình dục: Đây cũng là một yếu tố có thể góp phần phát bệnh hen phế quản.

Ai có nguy cơ bị bệnh hen phế quản?

Hen phế quản là một bệnh không lây nhiễm. Mặc dù nguyên nhân cụ thể chưa được xác định, nhiều nghiên cứu cho thấy một số loại gen có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh này.

Hai nhóm người có nguy cơ cao mắc hen phế quản:

Liên quan đến cơ địa dị ứng: Những người bị chàm, mề đay, viêm mũi dị ứng hoặc các bệnh dị ứng khác.

Liên quan đến yếu tố gia đình: Trẻ sinh ra trong gia đình mà cả ba và mẹ không bị hen phế quản có nguy cơ mắc bệnh rất thấp, chỉ khoảng 10%. Nếu một trong hai người, ba hoặc mẹ, bị hen phế quản, nguy cơ này tăng lên 25%.  Trong trường hợp cả ba và mẹ đều mắc hen phế quản, nguy cơ của trẻ sẽ tăng đến 50%.

Ngoài ra một số yếu tố gây khởi phát cơn hen không do dị ứng như tình trạng lo âu, căng thẳng, béo phì, rối loạn tình dục…

Người có cơ địa dị ứng dễ bị bệnh hen phế quản

Các dấu hiệu nghi ngờ bị hen phế quản

Những dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm:

• Ho hoặc khò khè lặp đi lặp lại nhiều lần.
• Tình trạng ho và khò khè nặng hơn vào ban đêm hoặc gần sáng.
• Ho xuất hiện sau khi tập luyện hoặc gắng sức.
• Khó chịu khi gặp thời tiết lạnh hoặc thay đổi đột ngột.
• Ho hoặc khó thở khi tiếp xúc với các chất gây dị ứng (thuốc, hóa chất, thực phẩm, phấn hoa, lông chó mèo…).

Nếu gặp bất kỳ triệu chứng nào kể trên, bạn có thể nghi ngờ mình bị hen phế quản. Bên cạnh đó, tiền sử bản thân hoặc gia đình mắc bệnh dị ứng (như chàm, viêm mũi dị ứng) hay có người thân bị hen cũng là những dấu hiệu cần lưu ý.

Tìm hiểu thêm về một số bệnh:

Túi mật và sỏi túi mật

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Biện pháp chẩn đoán bệnh hen phế quản (suyễn)

Nếu nghi ngờ mắc hen phế quản, bạn nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra và chẩn đoán. Qua quá trình thăm khám, cùng với việc khai thác tiền sử và bệnh sử, bác sĩ có thể chỉ định đo chức năng phổi bằng máy hô hấp ký hoặc lưu lượng đỉnh kế. Hiện nay, hô hấp ký được coi là công cụ chẩn đoán hen phế quản hiệu quả nhất và được công nhận là tiêu chuẩn vàng. Phương pháp này không xâm lấn, không gây đau và hoàn toàn an toàn.

Hô hấp ký phương pháp thăm dò chức năng hô hấp quan trọng

Dựa trên kết quả hô hấp ký, bác sĩ sẽ đánh giá mức độ tắc nghẽn đường thở, phân loại nặng hay nhẹ, cũng như khả năng đáp ứng với thuốc giãn phế quản. Từ đó, bác sĩ sẽ xác định bạn có bị hen phế quản hay không và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. Điều này bao gồm hướng dẫn cách sử dụng thuốc, điều chỉnh thói quen sinh hoạt, cải thiện môi trường sống, nhận biết dấu hiệu cơn hen cấp và cách phòng ngừa.

Lưu ý, hen phế quản là bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát tốt. Việc chẩn đoán sớm đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh, giúp người mắc duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn. Vì vậy, những ai có nguy cơ hoặc nghi ngờ mắc bệnh nên đi khám để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Cách điều trị bệnh hen phế quản (suyễn)

Để điều trị hen suyễn hiệu quả, người bệnh cần theo dõi triệu chứng và kiểm tra chức năng phổi định kỳ. Lưu ý, việc sử dụng thuốc chữa hen suyễn cần theo chỉ định của bác sĩ không được tự ý dùng.

Cách điều trị hen phế quản

Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc giãn phế quản dùng trong điều trị hen suyễn có tác dụng giúp làm giãn các cơ quan phế quản khi đang co thắt. Các thuốc này thường được sử dụng qua máy phun sương hoặc ống hít.

Thuốc điều trị hen được chia thành ba nhóm chính:

• Thuốc kiểm soát hen lâu dài: Là các thuốc duy trì giúp giảm nguy cơ đợt cấp và bảo vệ chức năng hô hấp bằng cách giảm viêm đường thở. Các loại thường dùng gồm Corticosteroid dạng hít, thuốc kích thích beta tác dụng kéo dài, thuốc kết hợp đường hít và Leukotrien. Một số thuốc phổ biến như Symbicort và Seretide giúp kiểm soát hen hàng ngày và hạn chế cơn hen cấp.
• Thuốc cắt cơn hen nhanh: Chỉ dùng khi cần giảm ngay triệu chứng trong các cơn khó thở hoặc đợt cấp, với mục tiêu giảm hoặc loại bỏ nhu cầu sử dụng các thuốc cắt cơn này. Các thuốc phổ biến gồm Ventolin, Berodual, Salbutamol.
• Thuốc phối hợp cho hen nặng: Dành cho các trường hợp hen kéo dài hoặc tái phát dù đã điều trị tối ưu bằng liều cao ICS/LABA và loại trừ các yếu tố nguy cơ.

Quản lý thói quen lối sống

Thuốc điều trị hen suyễn đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh, song người bệnh cũng có thể thực hiện một số biện pháp tại nhà để giảm tần suất cơn hen:

• Tránh các tác nhân gây hen.
• Duy trì tập luyện thể thao đều đặn.
• Kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý.
• Quan sát các yếu tố có thể gây triệu chứng.
• Thực hiện các bài tập thở để giảm nhu cầu dùng thuốc.

Một số người còn áp dụng các liệu pháp bổ sung như yoga, châm cứu, và bổ sung vitamin.

Duy trì tập luyện thể thao đều đặn

Trị liệu bổ sung

Một số liệu pháp thay thế được đề xuất như giải pháp bổ trợ cho bệnh hen phế quản bao gồm:

• Luyện tập hô hấp với các kỹ thuật như phương pháp Papworth và Buteyko.
• Y học cổ truyền.
• Châm cứu.
• Máy tạo ion âm, thiết bị dùng dòng điện để ion hóa không khí.
• Trị liệu thần kinh cột sống.
• Vi lượng đồng căn.
• Thực phẩm chức năng.

Dù vậy, hiện có rất ít bằng chứng về hiệu quả của các biện pháp này. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng các bài tập hô hấp có thể giúp giảm triệu chứng và giảm nhu cầu dùng thuốc cho một số người, nhưng vẫn không thể thay thế hoàn toàn việc dùng thuốc điều trị.

Xem thêm: Cơn hen cấp là gì? Cách xử trí cơn hen cấp

Một số lưu ý cho người bệnh hen phế quản (suyễn)

Để kiểm soát tốt bệnh hen phế quản, người bệnh nên chú ý một số biện pháp quan trọng tại nhà giúp giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa các cơn hen cấp. Dưới đây là những lưu ý hàng đầu:

• Xây dựng chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học, cân bằng dinh dưỡng với chất đạm, chất béo và chất xơ.
• Tăng cường vitamin C từ các loại rau củ và trái cây như bưởi, cam, kiwi để giảm triệu chứng khó thở và viêm mũi dị ứng.
• Bổ sung vitamin D từ sữa, nấm, cá hồi và trứng, có lợi cho chức năng phổi và giảm tần suất nhập viện ở bệnh nhân hen.
• Tập thể dục đều đặn, phù hợp để tăng sức đề kháng, nhưng tránh vận động mạnh trong thời tiết lạnh.
• Tiêm phòng cúm, phế cầu hàng năm để ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Tránh bụi nhà, phấn hoa, lông động vật, khói thuốc lá và các chất kích ứng công nghiệp như khói xăng dầu.
• Hạn chế thực phẩm gây dị ứng như hải sản, trứng, lạc, và một số loại thuốc dễ gây kích ứng.
• Sử dụng khẩu trang khi ra ngoài, thường xuyên vệ sinh không gian sống và có thể dùng máy lọc không khí để giảm dị nguyên.
• Tránh nuôi vật nuôi có lông như chó, mèo nếu dễ dị ứng.
• Trang bị găng tay, tất, và áo khoác khi trời lạnh để giữ ấm và phòng ngừa cơn hen phế quản.
• Chú ý giữ nhiệt vào các thời điểm giao mùa và cuối năm khi không khí bắt đầu trở lạnh.

Tóm lại, hen phế quản là một căn bệnh viêm đường hô hấp mạn tính, thường được khởi phát bởi các yếu tố kích thích, chủ yếu là tác nhân dị ứng. Bệnh này không lây lan giữa các cá nhân và có liên quan đến cơ địa cũng như tính di truyền của người bệnh. Việc kiểm soát tốt hen phế quản sẽ giúp người bệnh giảm thiểu cơn hen và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Để đặt hẹn thăm khám và điều trị bệnh hen suyễn cũng như các bệnh về đường hô hấp tại Bệnh Viện Đồng Nai-2 để có phương pháp điều trị bệnh kịp thời . Bệnh nhân có thể đặt lịch qua app Medpro hoặc liên hệ với chúng tôi qua hotline 0933 02 9999 để được hỗ trợ.

Nguồn: BS CK1 Mai Thị Hà – Phó khoa Nội TH1 Bệnh viện Đồng Nai