VẬT LÝ TRỊ LIỆU HÔ HẤP TẠI BỆNH VIỆN ĐỒNG NAI -2

CHỨC NĂNG CỦA PHỔI:

 Phổi có 2 chức năng chính là Thông khí và Trao đổi khí

-Thông khí là “quá trình di chuyển của khí vào và ra phổi”. Thông khí áp lực âm cần có sự co thắt của cơ hô hấp để kéo khoang lồng ngực dãn ra, và kéo cơ hoành xuống. Đây là thì “hút” khí vào phổi.

-Trao đổi khí Là quá trình khuyếch tán O2 từ phế nang vào mạng lưới mao mạch bao quanh phế nang. Như vậy oxygen di chuyển từ phế nang vào máu. Carbon dioxide đi ngược lại. Sự di chuyển của những khí nào qua màng phế nang mao mạch để đến mô mục tiêu được gọi là “khuếch tán” và kết quả là có sự tưới máu ở mô mục tiêu

SINH LÝ HỌC HÔ HẤP:

Cơ chế giãn nở phổi:

–  Màng phổi tạng bám mặt ngoài phổi, màng phổi thành bám mặt trong của lồng ngực. Hai màng tạo thành khoang màng phổi chứa vài ml dịch giúp hai màng phổi trượt lên nhau cùng với phổi và lồng ngực trong quá trình hô hấp.

–  Áp suất trong khoang màng phổi luôn luôn âm và nhỏ hơn áp suất trong phế nang và áp suất khí quyển. Chính áp suất này giúp phổi giãn nở.

Trao đổi khí:

Chỉ có phế nang, ống phế nang và tiểu phế quản hô hấp là tham gia trao đổi khí. Thể tích đường dẫn khí không tham gia trao đổi khí gọi là khoảng chết

VẬT LÝ TRỊ LIỆU HÔ HẤP:

KHÁI NIỆM:

Vật lý trị liệu hô hấp là nhóm kỹ thuật được sử dụng giúp đào thải chất tiết lỏng trong phổi và đường thở ra ngoài. Tăng cường sự giãn nở ở Phổi. Tăng sức cơ của cơ hoành và nhóm cơ hô hấp làm gia tăng sự thông khí và trao đổi khí của Phổi

Vật lý trị liệu hô hấp bao gồm ba phần chính :

Kỹ thuật Thông khí : là các kỹ thuật về Kiểu thở bao gồm :

– Thở hoành / thở bụng

– Thở ngực

– Thở mím môi

– Thông khí lớp

– Thông khí từng thùy phổi

– Thông khí theo tỷ lệ phân số

   Kỹ thuật thông khí nhằm :

– Cải thiện sự phân bố không khí trong phổi

– Tránh xẹp phổi

– Chống dầy dính màng phổi

– Trao đổi khí tốt hơn

– Gia tăng chức năng hô hấp

  Nguyên tắc :

 –  Hít vào bằng mũi : giúp làm ẩm và lọc không khí

 –  Thở ra bằng miệng : giảm kháng cản đường dẫn khí, giảm khoảng chết giải phẫu

Kỹ thuật Thông đàm bao gồm :

– Kỹ thuật vỗ, rung lồng ngực:

– Kỹ thuật Ho có hướng dẫn :

– Kỹ thuật dẫn lưu tư thế :

– Kỹ thuật FET (Kỹ thuật thở ra mạnh).

– Kỹ thuật AFE (Kỹ thuật tăng luồng khí thở ra)

– Kỹ thuật ELTGOT ( Kỹ thuật thở ra chậm với miệng mở.)

– Dẫn lưu tự sinh

Kỹ thuật thông đàm nhằm :

– Thải bỏ đàm nhớt

– Thông thoáng đường thở

– Tránh nguy cơ nhiễm trùng và hội chứng tắc nghẽn

– Hỗ trợ việc điều trị nội khoa tốt hơn.

Phục hồi sự gắng sức cho người bệnh:

– Quan trọng đối với những bệnh mạn tính về hô hấp như COPD, giãn phế quản

– Giúp bệnh nhân có thể tự sinh hoạt trong những hoạt động hàng ngày ở một mức độ độ có thể làm được.

Sự thông đàm và thông khí có quan hệ tương hỗ nhau. Thông đàm mà không thông khí sẽ không đạt được kết quả cao.     

CHỈ ĐỊNH:

  –   Xẹp phân thuỳ Phổi

  –   Tống đàm và dịch tiết đường thở

  –   Tổn thương Phổi một bên

  –   Tình trạng cơ thể ít vận động.

CHỐNG CHỈ ĐỊNH:

    –  Tràn khí màng Phổi mà chưa đặt ống sonde mở thông lồng ngực

    –  Lồng ngực bị xẹp, xẹp phổi hoàn toàn

    –  Chấn thương đầu cổ không ổn định

    –  Ho ra máu kèm chảy máu Phổi, đang xuất huyết và rối loạn huyết động

    –  Thuyên tắc Phổi

    –  Suy tim nặng, choáng, nhồi máu cơ tim cấp, loạn nhịp nặng

    –  Tình trạng tuần hoàn không ổn định.

    –  Hen phế quản cấp

    –  Gãy nhiều xương sườn, dập Phổi, mảng sườn di động.

    –  Mủ màng Phổi kèm dò Phổi ( mạch lươn)

    –  Tăng áp lực nội sọ sau phẫu thuật thần kinh

    –  Chấn thương tuỷ sống, chấn thương cột sống chưa được mổ cố định

NHỮNG LỢI ÍCH CỦA VẬT LÝ TRỊ LIỆU HÔ HẤP:

   –  Đưa oxy vào sâu trong phổi;

   –  Đẩy chất nhầy, dịch trong phổi ra ngoài;

   –  Tăng dung tích phổi;

   –  Tăng sức mạnh cơ hoành;

   –  Giúp người bệnh bình tĩnh hơn…

III. MỘT SỐ KỸ THUẬT VẬT LÝ TRỊ LIỆU HÔ HẤP CHO NGƯỜI BỆNH TẠI NHÀ

Bài tập 1 : Tập thở mím môi với chai nước:

Tập thở mím môi giúp bạn lấy nhiều oxy hơn, đường thở cũng mở lâu hơn và khí thở sẽ được thoát hết ra ngoài. Cách thực hiện bài tập thở mím môi này như sau:

• Chuẩn bị một chai nước cắm một ống hút
• Bệnh nhân ngồi trên giường hoặc trên ghế, cổ – vai thả lỏng, miệng ngậm ống hút
• Giữ nguyên tư thế ngậm ống hút, Bệnh nhân hít sâu từ từ vào bằng mũi, giữ lại từ 2-3 giây
• Từ từ thổi hơi ra qua ống hút cho đến khi hết lưu lượng khí trong phổi
• Lặp lại động tác này từ 5-7 lần/ 1 lần tập.
• Lưu ý : thở ra với thời gian gấp đôi thời gian khi hít vào. Lặp lại bài tập 3 lần tập/ngày .  

Bài tập 2 : Tập thở Hoành ( Thở Bụng)

Cơ hoành là cơ nằm ngang, ngăn cách giữa lồng ngực và ổ bụng, người bệnh cần sử dụng cơ này hiệu quả hơn để tránh được cảm giác luôn bị thiếu thở. Cách thực hiện bài Tập thở Hoành như sau :

• Bệnh nhân nằm ngửa, thả lỏng, thư giãn
• Đặt 2 bàn tay nhẹ nhàng lên thành bụng
• Hít vào từ từ qua mũi, bệnh nhân cảm thấy thành bụng căng lên vầ đẩy bàn tay ra
• Hóp bụng lại và thở ra chậm qua miệng với thời gian thở ra gấp đôi thời gian hít vào và bàn tay trên bụng có cảm giác bụng lõm xuống.
• Lưu ý : Bài tập thở hoành Bệnh nhân sẽ cảm nhận qua bàn tay, thực hiện bài tập này 3 lần tập / ngày, mỗi lần tập lặp lại động tác 8-10 lần.

Bài tập 3 : Bài tập Ho hữu hiệu.

Bài tập ho hữu hiệu giúp cho người bệnh khạc được đờm ra ngoài dễ dàng, làm sạch đường thở,tăng thông khí và giảm khó thở, tránh viêm nhiễm do ứ đọng. Cách thức thực hiện như sau:

• Bệnh nhân ngồi trên giường hoặc trên ghế tư thế thoải mái
• Bệnh nhân hít vào bằng mũi chậm và thật sâu,càng sâu càng tốt
• Giữ lại từ 1-2 giây trong lồng ngực bằng cách nín thở
• Ho thật mạnh ra liên tiếp 2 lần
• Hít vào chậm và nhe nhàng, thở ra mím môi lại để hơi thở ra chậm khi cảm thấy thoải mái thì bắt đầu lặp lại động tác Ho.

Lưu ý : Người bệnh COPD không quá khó thở, đủ sức để thực hiện các động tác ho, Thời gian tập khoảng 5 phút, thực hiện 3-4 lần / ngày, chuẩn bị bô để khạc nhổ chất tiết.     

 CHÚ Ý :  Khi áp dụng kỹ thuật vật lý trị liệu cho người bệnh cần chú ý một số điểm sau để đảm bảo hiệu quả :

• Người bệnh KHÔNG NÊN TẬP các kỹ thuật vật lý trị liệu hô hấp nếu như đang gặp các vấn đề: Sốt, Thở nông hoặc khó thở ; Đau ngực hoặc đau tim

• Khi đang tập các kỹ thuật vật lý trị liệu hô hấp CẦN DỪNG NGAY nếu có biểu hiện: Chóng mặt, Thở nông; Đau ngực; Tím tái; Mệt mỏi quá độ; Tim đập nhanh…;

• Ngoài việc áp dụng các kỹ thuật vật lý trị liệu hô hấp, Bệnh nhân cũng nên áp dụng một số mẹo giúp Phổi khỏe mạnh gồm: Bỏ thuốc lá; Ăn thực phẩm chống oxy hoá; Rèn luyện thể lực

Trên đây là các kỹ thuật vật lý trị liệu hô hấp tốt cho Bệnh nhân, cùng  mẹo để bảo vệ lá Phổi khỏe mạnh. Hy vọng với các bài tập các kỹ thuật vật lý trị liệu hô hấp  này có thể giúp Bệnh nhân cải thiện sức khỏe đường hô hấp tốt hơn. Nếu Bệnh nhân không thể tự tập có thể liên hệ Khoa Phục Hồi Chức Năng, Bệnh viện Đồng Nai-2 để được hỗ trợ! Trân trọng!

TÀI LIỆU THAM KHẢO :

• Phục hồi chức năng hô hấp do Nhà xuất bản Y Học Hà Nội phát hành được biên soạn bởi TS.BS Cầm Bá Thức.
• Quy trình kỹ thuật chuyên ngành Phục Hồi chức năng của Bộ Y tế ban hành kèm theo quyết định số : 54/QĐ-BYT ngày 06/01/2014
• Bài giảng PHCN hô hấp, Khoa PHCN BV ĐH Y Dược TP.HCM năm 2023

Nguồn: BSCK1. Nguyễn Sơn Hoà – Trưởng khoa Phục Hồi Chức Năng, Bệnh viện Đồng Nai-2