Thuốc tránh thai là phương pháp ngừa thai phổ biến và hiệu quả, nhưng không phải ai cũng nắm rõ các loại thuốc và tác dụng bổ sung của chúng. Dù nhiều phụ nữ chọn thuốc tránh thai hàng ngày, vẫn có không ít người chưa biết cách sử dụng đúng. Bài viết sau của Bệnh viện Đồng Nai – 2 sẽ cung cấp thông tin cần thiết về thuốc tránh thai hàng ngày và hướng dẫn sử dụng hiệu quả..

Thuốc tránh thai là phương pháp ngừa thai khá phổ biến và hiệu quả

Định nghĩa thuốc tránh thai

Thuốc tránh thai, còn được biết đến với tên gọi viên thuốc thai nhỏ (minipill), chủ yếu chứa hai hormone Estrogen và Progesterone. Các hormone này có tác dụng làm dày chất nhầy ở cổ tử cung, từ đó ngăn chặn tinh trùng di chuyển vào tử cung, đồng thời ức chế quá trình rụng trứng, giúp ngăn ngừa thụ thai hiệu quả. 

Khi được sử dụng liên tục vào cùng một thời điểm mỗi ngày, thuốc có thể đạt hiệu quả ngừa thai lên đến 99%. Tuy nhiên, việc duy trì thói quen uống thuốc hàng ngày đôi khi khó khăn; chỉ cần quên uống một hoặc hai ngày sẽ làm giảm hiệu quả của thuốc, dẫn đến tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn ở khoảng 9/100 phụ nữ sử dụng phương pháp này trong một năm.

Phân loại thuốc tránh thai

Hiện nay, thị trường có ba loại thuốc tránh thai chính: viên thuốc tránh thai phối hợp, viên thuốc chứa progestin và viên thuốc khẩn cấp. Mỗi loại có những lợi ích và hạn chế riêng, vì vậy chị em nên tìm hiểu kỹ để chọn phương pháp phù hợp với nhu cầu sức khỏe và sinh sản của mình.

Thuốc tránh thai kết hợp (VPH)

Thuốc tránh thai kết hợp là một biện pháp ngừa thai được sử dụng rộng rãi, chứa hai loại hormone nữ là Estrogen và Progestin. Những hormone này có tác dụng ức chế quá trình rụng trứng, làm cho chất nhầy ở cổ tử cung trở nên đặc hơn, từ đó ngăn cản sự xâm nhập của tinh trùng và giảm khả năng di chuyển của tinh trùng trong ống dẫn trứng. Để đảm bảo hiệu quả ngừa thai cao nhất, người dùng cần tuân thủ việc uống thuốc hàng ngày trong suốt chu kỳ kinh nguyệt.

Hiện nay, thuốc tránh thai kết hợp có hai dạng phổ biến trên thị trường:

1. Dạng vỉ 21 viên: Người dùng uống liên tục trong 21 ngày và sau đó ngưng 7 ngày trước khi bắt đầu vỉ thuốc mới.
2. Dạng vỉ 28 viên: Người dùng uống liên tục trong 28 ngày mà không có thời gian nghỉ, trong đó có 21 viên chứa hormone và 7 viên không chứa hormone (chỉ bao gồm vitamin và các chất bổ sung) nhằm duy trì thói quen uống thuốc hàng ngày.

Thuốc tránh thai Estrogen

Xử trí khi quên uống thuốc tránh thai:

1. Quên 1 viên:
   • Uống ngay khi nhớ ra và tiếp tục uống các viên còn lại như bình thường. Không cần dùng biện pháp tránh thai dự phòng.
2. Quên từ 2 viên trở lên:
   • Tuần 1:
     • Uống ngay viên nhớ ra, tiếp tục uống bình thường.
     • Sử dụng biện pháp tránh thai dự phòng trong 7 ngày tiếp theo.
     • Nếu có quan hệ không bảo vệ trong 5 ngày trước đó, xem xét sử dụng biện pháp tránh thai khẩn cấp.
   • Tuần 2:
     • Uống ngay viên nhớ ra, tiếp tục uống bình thường.
     • Sử dụng biện pháp tránh thai dự phòng trong 7 ngày tiếp theo.
   • Tuần 3:
     • Uống ngay viên nhớ ra, tiếp tục uống bình thường.
     • Sử dụng biện pháp tránh thai dự phòng trong 7 ngày tiếp theo.
     • Kết thúc vỉ thuốc đang dùng và bắt đầu vỉ mới.
   • Tuần 4:
     • Bỏ viên thuốc quên, uống viên kế tiếp.
3. Quên 3 viên trở lên:
   • Ngừng vỉ thuốc hiện tại và bắt đầu vỉ thuốc mới.
4. Nôn và tiêu chảy:
   • Nôn trong 2 giờ sau khi uống thuốc: uống lại một viên thuốc.
   • Nôn hoặc tiêu chảy liên tục trong 24 giờ: tiếp tục uống thuốc theo lịch.
   • Nếu tiêu chảy kéo dài từ 2 ngày trở lên: xử lý như trường hợp quên uống thuốc.

Thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc tránh thai khẩn cấp được chia thành hai loại chính dựa trên thời gian hiệu quả sau quan hệ tình dục không bảo vệ:

1. Loại 72 giờ:
   • Levonorgestrel là dạng thuốc phổ biến trong khoảng thời gian này, có hai cách dùng:
     • 1 viên 1,5mg: Uống một viên duy nhất trong vòng 72 giờ sau khi quan hệ.
     • 2 viên 0,75mg: Uống hai viên, mỗi viên cách nhau 12 giờ, hoặc uống cả hai viên cùng lúc.
2. Loại 120 giờ:
   • Chất điều hòa thụ thể progestin như Ulipristal 30mg và Mifepriston 10mg có thể được sử dụng trong khoảng thời gian này.

Thuốc tránh thai khẩn cấp có hiệu quả nhanh chóng sau quan hệ tình dục không bảo vệ

Hướng dẫn sử dụng: Để đạt hiệu quả cao nhất, thuốc nên được uống càng sớm càng tốt sau khi quan hệ không bảo vệ. Nếu bạn bị nôn trong vòng 2 giờ sau khi uống thuốc, hãy uống ngay một liều thay thế. 

Lưu ý: Không nên dùng thuốc này quá 2 lần trong một tháng và hãy ngừng sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày ít nhất 5 ngày sau khi dùng ulipristal hoặc mifepriston.

Chỉ định sử dụng: Thuốc tránh thai khẩn cấp là giải pháp hữu hiệu cho những tình huống khẩn cấp như:

• Quan hệ tình dục không bảo vệ hoặc tình cờ.
• Trường hợp hiếp dâm hoặc cưỡng hiếp mà không mong muốn có thai.
• Các sự cố như rách bao cao su hoặc quên uống thuốc ngừa thai hàng ngày trong 3 ngày trở lên.

Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin (VCCP)

Thành phần chính: Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin gồm các thành phần như norethindron, levonorgestrel, desogestrel, norgestimat, và drospirenon.

Cách sử dụng:

• Khởi đầu: Uống vào ngày đầu của chu kỳ kinh nguyệt, trong vòng 5 ngày sau khi có kinh, hoặc bất kỳ ngày nào khi đảm bảo không mang thai.
• Bắt đầu muộn: Nếu bắt đầu sau 5 ngày, cần sử dụng biện pháp tránh thai bổ sung trong 2 ngày tiếp theo.
• Sau sinh: Phụ nữ cho con bú nên bắt đầu ngay khi có sữa. Nếu bắt đầu trong vòng 21 ngày sau sinh, không cần dùng biện pháp hỗ trợ.
• Liều lượng: Uống một viên mỗi ngày vào cùng một giờ. Nếu quên uống quá 3 giờ, xử lý như trường hợp quên thuốc.
• Sử dụng liên tục: Bắt đầu vỉ thuốc mới ngay khi hết vỉ cũ, không dừng giữa các vỉ.

Xử trí khi quên thuốc

• Quên hoặc uống trễ 3 giờ:
  • Phụ nữ đã có kinh (bao gồm đang cho con bú): Uống một viên ngay khi nhớ, tiếp tục uống hàng ngày, và dùng biện pháp hỗ trợ trong 2 ngày tiếp theo. Có thể xem xét dùng thuốc tránh thai khẩn cấp nếu có nguy cơ cao.
  • Phụ nữ chưa có kinh và đang cho con bú: Uống một viên ngay khi nhớ, tiếp tục uống hàng ngày, và sử dụng biện pháp hỗ trợ trong 2 ngày nếu đã qua 6 tháng hậu sản.
• Nôn trong vòng 2 giờ: Uống lại một viên khác.
• Nôn nhiều hoặc tiêu chảy:
  • Nếu xảy ra trong 24 giờ: Tiếp tục uống thuốc theo lịch.
  • Nếu kéo dài từ 2 ngày trở lên: Xử lý như trường hợp quên thuốc.

Tác dụng của thuốc tránh thai hằng ngày

Việc sử dụng thuốc tránh thai cũng mang đến nhiều lợi ích sức khỏe như:

• Quản lý hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) và rối loạn tiền kinh nguyệt (PMDD): Thuốc giúp cân bằng hormone, giảm triệu chứng như thay đổi tâm trạng, đau ngực và nổi mụn.
• Giảm đau bụng kinh: Ổn định nồng độ hormone, giảm sản xuất Prostaglandin, giúp giảm đau bụng trong kỳ kinh nguyệt.
• Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt: Thành phần Progesterone trong thuốc giúp duy trì sự phát triển bình thường của niêm mạc tử cung, từ đó làm cho chu kỳ kinh nguyệt trở nên đều đặn hơn.
• Khắc phục tình trạng rậm lông: Hỗ trợ điều trị chứng rậm lông do ảnh hưởng của Androgen, nhưng cần lưu ý với các bệnh lý liên quan.
• Hỗ trợ điều trị mụn trứng cá: Hormone trong thuốc ngăn chặn sự hình thành mụn, đặc biệt hữu ích cho trường hợp mụn trứng cá nặng.
• Cải thiện tình trạng đau đầu: Giúp ổn định nồng độ Estrogen và Progesterone, giảm thiểu cơn đau đầu do biến động hormone.
• Điều trị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Kiểm soát các triệu chứng như chu kỳ kinh nguyệt không đều và mụn trứng cá.
• Điều trị lạc nội mạc tử cung: Làm mỏng niêm mạc tử cung, giảm cơn đau bụng liên quan đến lạc nội mạc tử cung.
• Điều trị u xơ tử cung: Giúp kiểm soát triệu chứng như cường kinh và giảm đau bụng liên quan đến u xơ.
• Kiểm soát cơn bốc hỏa trong thời kỳ tiền mãn kinh: Thuốc được chỉ định để điều hòa kinh nguyệt và kiểm soát triệu chứng bốc hỏa, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Sử dụng thuốc tránh thai cũng mang đến nhiều lợi ích sức khỏe

Đối tượng nào không nên dùng thuốc tránh thai

Nhiều phụ nữ có thể sử dụng thuốc tránh thai để phòng ngừa mang thai và thực hiện kế hoạch hóa gia đình. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thuốc chống chỉ định trong một số trường hợp sau:

• Người có cục máu đông tại tay, chân hoặc phổi.
• Những người mắc bệnh tim mạch hoặc bệnh gan nặng.
• Phụ nữ bị ung thư vú hoặc ung thư tử cung.
• Người bị chứng đau nửa đầu nghiêm trọng.
• Những người có huyết áp cao không kiểm soát hoặc có nguy cơ hình thành cục máu đông khi sử dụng thuốc.

Uống thuốc tránh thai hàng ngày bao lâu thì ngừng?

Thuốc tránh thai hàng ngày có thể được ngừng bất cứ khi nào nếu bạn muốn hoặc có lý do phù hợp. Một số khoảng thời gian khiến chị em ngừng sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày bao gồm:

• Mong muốn có thai.
• Chi phí thuốc tránh thai hàng ngày trở thành gánh nặng kinh tế.
• Khó khăn trong việc duy trì thói quen uống thuốc đều đặn do hay quên.
• Chuyển sang phương pháp ngừa thai khác thuận tiện hơn.
• Xuất hiện tác dụng phụ không mong muốn hoặc cảm thấy khó chịu khi dùng thuốc.
• Lo ngại về sức khỏe tổng thể hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.

Ngừng thuốc tránh thai khi bạn muốn hoặc có lý do phù hợp

Nếu quyết định ngừng thuốc, chị em nên trao đổi với bác sĩ để đảm bảo lựa chọn phương pháp ngừa thai khác phù hợp hoặc được tư vấn về những tác động tiềm năng khi ngừng thuốc.

Tác dụng phụ khi dùng thuốc tránh thai hàng ngày

Thuốc tránh thai đã trở thành lựa chọn phổ biến và an toàn cho hàng triệu phụ nữ. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của hormone, một số người có thể gặp phải tác dụng phụ ban đầu khi cơ thể điều chỉnh với nội tiết tố mới, chẳng hạn:

• Nhức đầu, cảm giác buồn nôn và căng ngực.
• Chu kỳ kinh nguyệt bị xáo trộn, như chậm kinh, mất kinh, hoặc xuất huyết nhẹ giữa chu kỳ.
• Tích nước gây tăng cân nhẹ, kèm theo mệt mỏi và đôi khi cảm giác nặng ở chân.
• Khô mắt, làm giảm thị lực tạm thời.
• Có thể giảm ham muốn hoặc cảm giác khó chịu khi quan hệ.

Những tác dụng này thường giảm dần sau vài tháng. Nếu các triệu chứng kéo dài, bạn nên trao đổi với bác sĩ để tìm phương pháp tránh thai phù hợp hơn.

Cách hạn chế tác dụng phụ

Hiệu quả và độ an toàn của thuốc tránh thai phụ thuộc lớn vào việc tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng. Để tối ưu hóa hiệu quả và giảm thiểu tác dụng phụ, người dùng nên lưu ý:

• Lựa chọn sản phẩm từ các nhà sản xuất uy tín và luôn trao đổi với bác sĩ chuyên khoa trước khi bắt đầu sử dụng.
• Uống thuốc vào cùng một thời điểm mỗi ngày để duy trì nồng độ hormone ổn định, tránh nguy cơ quên liều có thể làm giảm hiệu quả ngừa thai.
• Nếu gặp tác dụng phụ, liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và điều chỉnh phương pháp khi cần thiết.
• Người có bệnh lý nền như tim mạch, đái tháo đường hoặc bệnh gan nên được bác sĩ đánh giá tình trạng sức khỏe kỹ lưỡng để lựa chọn loại thuốc tránh thai an toàn và phù hợp nhất.

Ngoài ra, một số thực phẩm có thể giúp làm giảm tác dụng phụ do thuốc tránh thai:

• Chuối: Cung cấp vitamin B6, giúp điều hòa tâm trạng và giảm mệt mỏi.
• Sữa chua: Chứa probiotics và vitamin B, hỗ trợ giảm buồn nôn và nhức đầu.
• Bơ: Giàu omega-3 và folate, hỗ trợ cân bằng hormone.
• Cam quýt: Bổ sung vitamin C, có tác dụng làm giảm tác động của thuốc lên da và tóc.
• Cá: Cung cấp vitamin E, giúp giảm tình trạng rụng tóc liên quan đến thuốc.
• Hạnh nhân: Chứa các chất chống oxy hóa, bảo vệ da trước tổn thương từ các tác động phụ của thuốc.

Chuối giảm tác dụng phụ thuốc tránh thai

Trường hợp quên uống thuốc tránh thai thì phải làm sao?

Quên uống thuốc tránh thai hàng ngày là một yếu tố phổ biến dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn. Để duy trì hiệu quả ngừa thai, bác sĩ khuyến cáo phụ nữ nên uống thuốc vào cùng thời điểm mỗi ngày.

• Quên 1 viên: Nếu bạn phát hiện quên thuốc vào ngày hôm sau, hãy uống viên bị quên ngay khi nhận ra và uống viên của ngày đó vào giờ bình thường. Không cần dùng thêm biện pháp ngừa thai.
• Quên 2 viên liên tiếp: Cách xử lý tùy thuộc vào thời điểm trong vỉ thuốc:
  • Trong 7 ngày đầu tiên: Nguy cơ rụng trứng có thể cao. Uống ngay viên bị quên và tiếp tục uống như thường lệ. Cần sử dụng thêm biện pháp tránh thai trong 7 ngày tới nếu có quan hệ.
  • Sau 7 ngày đầu: Nguy cơ thấp hơn. Uống bù viên quên và tiếp tục uống thuốc như thường mà không cần biện pháp bổ sung.
  • Sau 14 ngày: Nguy cơ rụng trứng rất thấp, nhưng nếu còn lại dưới 7 viên trong vỉ, có thể bỏ vỉ và đợi chu kỳ kinh mới bắt đầu vỉ tiếp theo, hoặc tiếp tục uống và không nghỉ giữa các vỉ.

Ngay cả khi uống thuốc đều đặn, vẫn tồn tại 1-2% khả năng mang thai ngoài ý muốn do các yếu tố sinh học. Nếu bạn gặp tác dụng phụ hoặc có bất kỳ lo lắng nào, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phù hợp.

Một số lưu ý khi sử dụng thuốc tránh thai hằng ngày

Để hạn chế tác dụng phụ của thuốc tránh thai hàng ngày, hãy lưu ý:

• Tuân thủ liều lượng: Uống thuốc đúng liều, cùng thời điểm mỗi ngày. Nếu có tác dụng phụ nghiêm trọng, nên gặp bác sĩ ngay.
• Dinh dưỡng và vận động: Duy trì thể lực và bổ sung thực phẩm giàu phytoestrogen (như rau xanh) để hỗ trợ cân bằng nội tiết.
• Tâm lý thoải mái: Tránh căng thẳng để tăng hiệu quả thuốc.
• Quên thuốc:
  • Quên dưới 12 giờ: Uống bù ngay và tiếp tục theo giờ định kỳ, không cần biện pháp bổ sung.
  • Quên trên 12 giờ và có quan hệ gần đây: Cân nhắc dùng thuốc tránh thai khẩn cấp.
  • Quên 2 viên liên tiếp: Sử dụng thêm biện pháp ngừa thai bổ sung.
• Khi dùng thuốc khác: Một số thuốc có thể làm giảm hiệu quả thuốc tránh thai. Tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Phụ nữ cho con bú: Cần tư vấn bác sĩ để chọn loại thuốc phù hợp, an toàn cho mẹ và bé.

Thuốc tránh thai hàng ngày là một biện pháp ngừa thai an toàn và hiệu quả khi được sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, việc nắm rõ các hướng dẫn sử dụng, nhận biết và xử lý các tác dụng phụ, cũng như tuân thủ chỉ định của bác sĩ là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe sinh sản lâu dài. Nếu bạn có bất kỳ lo ngại nào về việc sử dụng thuốc tránh thai hoặc muốn tư vấn thêm về các phương pháp ngừa thai phù hợp, hãy đến Bệnh viện Đồng Nai – 2 để được các chuyên gia thăm khám và tư vấn chi tiết.