Các phương pháp tán sỏi thận hiệu quả và lưu ý chăm sóc

Sỏi thận là bệnh lý thường gặp trong hệ tiết niệu, gây đau đớn và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống nếu không được chữa trị kịp thời. Nhờ tiến bộ y học, nhiều phương pháp tán sỏi thận hiện đại đã ra đời, giúp loại bỏ sỏi hiệu quả, ít xâm lấn và rút ngắn thời gian hồi phục. Tuy nhiên, để đạt kết quả khỏi bệnh tối ưu nhất và phòng ngừa tái phát, việc chăm sóc sau phẫu thuật cũng rất quan trọng. Trong bài viết này, Bệnh viện Đồng Nai -2 sẽ giới thiệu các phương pháp tán sỏi thận hiệu quả và những lưu ý quan trọng trong quá trình chăm sóc hậu phẫu.

Các phương pháp tán sỏi thận phổ biến tiêu biểu

Với sự phát triển của y học hiện đại, nhiều phương pháp tán sỏi thận tiên tiến đã ra đời, giúp loại bỏ sỏi hiệu quả mà không cần phải mổ mở như trước đây. Mỗi phương pháp đều có đặc điểm riêng, phù hợp với từng loại sỏi và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Những phương pháp tán sỏi thận tiêu biểu sau đây đang được áp dụng rộng rãi trong thực hành lâm sàng.

Tán sỏi ngoài cơ thể

Tán sỏi thận ngoài cơ thể (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy – ESWL) là phương pháp trị sỏi tiết niệu hiện đại, sử dụng sóng xung kích từ bên ngoài cơ thể để phá vỡ viên sỏi thành các mảnh nhỏ. Những mảnh sỏi này sau đó sẽ được đào thải tự nhiên qua đường tiểu. Đây là kỹ thuật tán sỏi thận ít xâm lấn, không cần can thiệp phẫu thuật, không để lại vết mổ và thường được thực hiện trong thời gian ngắn, khoảng 30-45 phút. Sau khi tán sỏi thận, người bệnh có thể xuất viện ngay trong ngày.

Ưu điểm của phương pháp tán sỏi thận ngoài cơ thể:

• Ít xâm lấn, không cần phẫu thuật, không gây tổn thương mô thận, không để lại vết mổ, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng hay chảy máu.
• Sau tán sỏi, chức năng hoạt động của thận còn được duy trì tốt hơn so với một số phương pháp can thiệp khác.
• Thời gian nằm viện ngắn, thường chỉ từ 1-2 ngày, bệnh nhân có thể nhanh chóng trở lại sinh hoạt bình thường..
• Do không có vết mổ, người bệnh không phải lo lắng về sẹo xấu hay biến chứng thẩm mỹ hậu phẫu.

Nhược điểm của phương pháp tán sỏi thận ngoài cơ thể:

• Hiệu quả thấp với sỏi cứng (oxalat canxi, cystin) hoặc sỏi >2cm.
• Có thể cần tán lại nhiều lần, gây bất tiện về chi phí và thời gian.
• Tỷ lệ sót sỏi và tái phát cao hơn so với các phương pháp khác.

Tán sỏi ngoài cơ thể trên máy tán sỏi thận thế hệ mới

Tán sỏi nội soi niệu quản

Tán sỏi thận nội soi niệu quản là kỹ thuật đưa ống nội soi qua niệu đạo qua bàng quang đến niệu quản để tiếp cận trực tiếp viên sỏi. Sau đó, bác sĩ sử dụng tia laser hoặc sóng siêu âm để tán nhỏ sỏi và hút ra ngoài. Phương pháp tán sỏi thận này ít xâm lấn, mang lại hiệu quả cao đối với sỏi niệu quản hoặc sỏi nhỏ nằm ở bể thận. Tuy nhiên, bệnh nhân cần được gây mê khi thực hiện và có thể gặp một số triệu chứng kích ứng nhẹ sau thủ thuật như tiểu buốt hoặc tiểu ra máu nhẹ trong vài ngày.

Ưu điểm của phương pháp tán sỏi thận nội soi niệu quản:

• Hiệu quả với sỏi niệu quản 1/3 dưới, giữa và cả sỏi thận nếu dùng ống soi mềm.
• Có thể tán được sỏi kích thước 20-30mm.
• Ít xâm lấn, bệnh nhân có thể xuất viện sau 12-24 giờ theo dõi.

Nhược điểm của phương pháp tán sỏi thận nội soi niệu quản:

• Không áp dụng cho bệnh nhân hẹp niệu đạo hoặc đang viêm, nhiễm khuẩn đường niệu.
• Nguy cơ biến chứng như thủng niệu quản, tổn thương mô do laser.
• Chi phí điều trị cao hơn so với ESWL.

Tán sỏi bằng nội soi niệu quản

Phẫu thuật nội soi lấy sỏi

Phẫu thuật nội soi lấy sỏi là kỹ thuật sử dụng nội soi qua phúc mạc hoặc sau phúc mạc để đưa dụng cụ vào niệu quản hoặc thận và lấy sỏi ra ngoài. Phương pháp tán sỏi thận này trước đây thường đi qua phúc mạc, nhưng hiện nay ưu tiên đường sau phúc mạc để tránh vào ổ bụng. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ sử dụng camera nội soi để quan sát trực tiếp quá trình lấy sỏi, đảm bảo độ chính xác cao.

Phương pháp tán sỏi thận này thường được chỉ định cho các trường hợp sỏi lớn, sỏi san hô hoặc sỏi gây biến chứng như nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn đường tiểu. Tuy nhiên, do có tính xâm lấn cao hơn, bệnh nhân cần thời gian hồi phục lâu hơn và phải nằm viện để theo dõi sau phẫu thuật.

Ưu điểm của phương pháp phẫu thuật nội soi lấy sỏi:

• Hiệu quả với sỏi lớn, sỏi san hô hoặc sỏi gây biến chứng.
• Có thể lấy sỏi trực tiếp, kiểm soát tốt vị trí tổn thương.

Nhược điểm của phương pháp phẫu thuật nội soi lấy sỏi:

• Xâm lấn hơn, cần gây mê và thời gian hồi phục lâu hơn.
• Chỉ định ngày càng thu hẹp do sự phát triển của các phương pháp nội soi niệu quản hiện đại.

Tán sỏi bằng cách phẫu thuật nội soi

Tán sỏi nội soi qua da

Tán sỏi thận nội soi qua da (Percutaneous Nephrolithotomy – PCNL) là kỹ thuật tạo một đường hầm nhỏ (khoảng 5-10mm) từ vùng hông lưng vào thận, đưa ống nội soi vào tiếp cận trực tiếp viên sỏi. Sau đó, bác sĩ tiến hành tán sỏi thận bằng laser hoặc sóng siêu âm để tán nhỏ sỏi và hút ra ngoài. Đây là phương pháp rất hiệu quả đối với các loại sỏi lớn (trên 2cm), sỏi san hô hoặc sỏi không thể xử lý bằng các phương pháp ít xâm lấn khác.

Mặc dù có mức độ xâm lấn vừa phải, bệnh nhân cần nằm viện vài ngày để theo dõi và hồi phục. Tuy nhiên, khả năng làm sạch sỏi triệt để của phương pháp này rất cao, hạn chế nguy cơ tái phát.

Ưu điểm của phương pháp PCNL: 

• Vết mổ nhỏ, ít xâm lấn, không gây tổn thương mô lành, giảm nguy cơ nhiễm trùng sau phẫu thuật.
• Ít gây đau hơn so với phẫu thuật mổ mở truyền thống.
• Loại bỏ sỏi triệt để chỉ sau một lần can thiệp.
• Thời gian hồi phục nhanh, người bệnh có thể xuất viện sau 24 – 48 giờ và sớm trở lại sinh hoạt bình thường.

Nhược điểm của phương pháp PCNL:

• Chi phí điều trị tương đối cao, đòi hỏi bác sĩ có chuyên môn và kỹ thuật cao.
• Có nguy cơ xảy ra biến chứng như chảy máu, nhiễm trùng hoặc tổn thương các cơ quan lân cận.
• Cần theo dõi hậu phẫu trong thời gian ngắn tại bệnh viện.

Tán sỏi bằng nội soi qua da

Các triệu chứng hoặc biến chứng thường gặp

Các dấu hiệu ban đầu của sỏi thận có thể dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác và đôi khi tồn tại âm thầm trong thời gian dài. Tuy nhiên, khi sỏi di chuyển hoặc gây tắc nghẽn, người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng rõ rệt sau:

• Đau lưng hoặc đau sườn dữ dội: Cơn đau xuất hiện đột ngột, quặn thắt, lan từ vùng hông lưng xuống bụng dưới hoặc vùng sinh dục.
• Tiểu buốt, tiểu rát hoặc tiểu ra máu: Do sỏi gây tổn thương niêm mạc đường tiết niệu.
• Buồn nôn và nôn mửa: Do kích thích dây thần kinh liên quan đến hệ tiêu hóa.
• Tiểu ít hoặc không tiểu được: Do tắc nghẽn niệu quản, gây cảm giác buồn tiểu liên tục nhưng lượng nước tiểu ít.
• Sốt và ớn lạnh: Đây là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu.

Nếu không được phát hiện và xử lý tán sỏi thận đúng cách, sỏi thận có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng sau:

• Tắc nghẽn đường tiểu: Sỏi lớn hoặc nhiều viên gây tắc niệu quản, cản trở quá trình bài tiết nước tiểu.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Nước tiểu ứ đọng tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, gây tiểu mủ, sốt cao.
• Thận ứ nước: Nước tiểu không thoát ra được khiến thận giãn nở, ảnh hưởng chức năng lọc.
• Vỡ thận: Áp lực nước tiểu quá lớn có thể làm vỡ nhu mô thận, gây rò rỉ nước tiểu.
• Suy thận cấp hoặc mạn tính: Xảy ra khi thận bị tổn thương kéo dài do tắc nghẽn hoặc nhiễm trùng, có thể phải chạy thận định kỳ.

Sỏi thận gây đau, tiểu buốt, nhiễm trùng, thận ứ nước và suy thận

Bệnh sỏi thận có tái phát không?

Câu trả lời là có. Sỏi thận là bệnh lý có nguy cơ tái phát cao, ngay cả sau khi đã được tiêu diệt triệt để bằng các phương pháp tán sỏi thận hiện đại như tán sỏi thận ngoài cơ thể, nội soi niệu quản hay tán sỏi thận qua da. Theo các chuyên gia tiết niệu, tỷ lệ tái phát sỏi thận có thể lên đến 50% trong vòng 5-10 năm nếu người bệnh không thay đổi lối sống và chế độ ăn uống hợp lý. Cụ thể như sau:

• Uống không đủ nước: Lượng nước tiểu giảm khiến nồng độ khoáng chất tăng, dễ kết tinh thành sỏi. Người từng mắc sỏi thận nên uống từ 2.5-3.5 lít nước mỗi ngày.
• Chế độ ăn uống không phù hợp: Ăn quá nhiều thực phẩm giàu oxalat (như trà đặc, rau muống, chocolate), đạm động vật, muối hoặc đường đều làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.
• Lười vận động: Ít vận động làm giảm lưu thông máu và khả năng đào thải chất cặn bã qua thận.
• Rối loạn chuyển hóa: Một số người có cơ địa hấp thu và đào thải kém các khoáng chất như canxi, oxalat, uric… dẫn đến tích tụ và hình thành sỏi.
• Bỏ qua các hướng dẫn chăm sóc hậu phẫu của bác sĩ, không tái khám định kỳ hoặc không dùng thuốc hỗ trợ đào thải sỏi còn sót lại.

Sỏi thận vẫn có thể tái phát nếu người bệnh không giữ chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh

Phương pháp phòng ngừa sỏi thận tái phát?

Sau khi tán sỏi thận thành công, nhiều người thường chủ quan và bỏ qua việc phòng ngừa tái phát. Bởi trên thực tế, sỏi thận có thể tái hình thành nếu người bệnh không thay đổi thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống hoặc không tuân thủ hướng dẫn chăm sóc hậu phẫu của bác sĩ. Vì vậy, hãy tuân theo những biện pháp thiết thực dưới đây để ngăn ngừa sỏi thận tái phát.

1. Tăng cường bổ sung nước

Uống đủ nước là phương pháp cơ bản mà hiệu quả nhất để ngăn ngừa hình thành sỏi thận. Khi lượng nước tiểu giảm, nồng độ khoáng chất trong nước tiểu tăng cao, dễ kết tinh thành sỏi. Việc duy trì lượng nước tiểu loãng sẽ giúp hòa tan và đào thải các chất cặn bã ra khỏi cơ thể.

Khuyến nghị lượng nước uống:

• Người bình thường nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày.
• Người có tiền sử sỏi thận nên tăng lên khoảng 2.5-3.5 lít/ngày.

Loại nước nên ưu tiên: Nước lọc, nước ép trái cây (cam, chanh, bưởi), nước râu ngô, nước đậu đen, nước bột sắn dây. Tránh uống quá nhiều trà đặc, cà phê, rượu vì có thể làm tăng nguy cơ kết tinh khoáng chất.

Thói quen cần duy trì: Không nhịn tiểu, nên đi tiểu ngay khi có nhu cầu. Hãy rèn luyện thói quen uống nước đều đặn trong ngày, kể cả khi không khát.

Hãy uống đủ ít nhất hai lít nước mỗi ngày sẽ giúp phòng ngừa tái phát sỏi thận

2. Cải thiện chế độ ăn

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa tái phát sỏi thận. Vì vậy, người bệnh nên tăng cường tiêu thụ nhóm thực phẩm sau:

• Rau xanh, trái cây giàu chất xơ như chuối, khoai lang, súp lơ, rau mồng tơi, rau đay.
• Thực phẩm lợi tiểu như rau cải, cần tây.
• Thức uống giàu citrat như nước chanh, cam giúp ngăn ngừa kết tinh sỏi.

Đồng thời, người bệnh cần hạn chế:

• Thực phẩm giàu oxalat như rau muống, trà đặc, chocolate.
• Đạm động vật như như thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật.
• Giảm muối và đường để tránh tăng nồng độ khoáng chất trong nước tiểu

Ngoài ra, hãy bổ sung canxi đúng cách thay vì cắt giảm hoàn toàn canxi, vì thiếu canxi có thể làm tăng hấp thu oxalat ở ruột. Người bệnh nên ưu tiên bổ sung canxi từ thực phẩm tự nhiên như sữa, phô mai với lượng hợp lý.

Chế độ dinh dưỡng giàu chất xơ sẽ giúp cải thiện chuyển hóa chất

Nhờ y học hiện đại, các phương pháp tán sỏi thận ngày càng ít xâm lấn, hiệu quả và an toàn. Tuy nhiên, để hạn chế tái phát, người bệnh cần tuân thủ chăm sóc sau điều trị và tái khám định kỳ. Khoa Ngoại Tiết Niệu tại Bệnh viện Đồng Nai -2 với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và trang thiết bị tiên tiến đã làm chủ nhiều kỹ thuật tán sỏi thận hiện đại như tán sỏi thận ngoài cơ thể, nội soi ống mềm, phẫu thuật nội soi. Quý khách cần tư vấn thêm hoặc đặt lịch khám, vui lòng liên hệ hotline 19005199 để được hỗ trợ.